تعریف بهره وری

تعریف بهره وری

لغت بهره‌وری در زبان فارسی به عنوان معادل لغت انگلیسی Productivity مصطلح شده است. این واژه انگلیسی در لغت به معنای قدرت تولید، بارور كردن و مولد بودن می‌باشد. به عنوان مثال زمینی كه استعداد زراعت و تولید محصولات زراعی را دارد زمینی Productive یعنی مولد و بارور می‌باشد و اما به استناد فرهنگ فارسی معین، لغت بهره‌وری در ادبیات فارسی به معنای بافایده بودن، سودبرندگی و كامیابی می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت كه بین معنای لغوی كلمه Productivity در زبان انگلیسی و معنای لغوی بهره‌وری در ادبیات فارسی تفاوت وجود دارد و كلمه بهره‌وری معادل مناسبی برای كلمه Productivity نمی‌باشد. گاهی معادلهایی مانند راندمان، بازدهی، قدرت تولید، قابلیت، مولدیت و باروری و كارآمدی برای واژه Productivity بیان شده است.

چنانچه به تاریخ ورود این واژه به ادبیات اقتصادی توجه كنیم، خواهیم دید كه این واژه در قرن هجدهم توسط فیزیوكراتهایی مانند فرانسوآ كنه [1] به مفهوم “قدرت تولید كردن” مورد استفاده قرار گرفت. كنه، اقتدار هر دولتی را منوط به افزایش بهره‌وری می‌دانست.

اما بطور رسمی نخستین بار این لغت در مقاله‌ای توسط كوئیزی [2] در سال 1766 بیان شد. بعد از آن در سال 1883 واژه بهره‌وری توسط لیتر [3] به صورت “قدرت و توانایی تولید كردن” تعریف شد. در سال 1900 میلادی فردی به نام ارلی [4] مفهوم دقیقتری از این واژه بیان كرد به این صورت   كه بهره‌وری را ارتباط بین محصول (ستانده) و عوامل بكار رفته برای تولید آن محصول تعریف می‌كند.

در سال 1950 سازمان همكاری اقتصادی اروپا (OEEC) تعریف كاملتری از بهره‌وری ارائه كرد به این صورت كه “بهره‌وری خارج قسمت محصول به یكی از عوامل تولید است”. بنابراین می‌توان از بهره‌وری سرمایه، بهره‌وری انرژی و بهره‌وری نیروی كار بسته به اینكه محصول در ارتباط با سرمایه، انرژی و نیروی كار مورد بررسی قرار گیرد، نام برد.

تعریف بهره وری از نگاه افراد و نهاد های بین المللی

 دیویس [5] (1955) : تغییراتی كه در میزان محصول بر اثر منابع بكار رفته ایجاد می‌شود را بهره‌وری گویند.

فابریكانت [6] (1963) : یك نسبت همیشگی بین خروجی به ورودی را بهره‌وری گویند.

استاینر [7] : بهره‌وری، معیار عملكرد و یا قدرت و توان موجود در تولید كالاها و خدمات است.

سیگل [8] (1976) : مجموعه نسبتهای بازده به نهاده را بهره‌وری گویند.

استیرفیلد [9] : نسبت بازده سیستم تولیدی به مقداری كه از یك یا چند عامل تولید به كار گرفته شده را بهره‌وری گویند.

سومانت [10] (1979) : یك نسبت بین خروجی محسوس و ورودی محسوس را بهره‌وری می‌نامند.

ماندل [11] : بهره‌وری به مفهوم نسبت بین بازده تولید به واحد منابع مصرف شده است كه با یك نسبت مشابه دوره پایه مقایسه می‌شود و بكار می‌رود.

بهره‌وری برابر است با خارج قسمت خروجی( میزان تولید) بر یكی از( كل) عوامل تولید.

همچنین سازمانها و مراكز مختلف نیز تعاریفی را برای بهره وری ارائه كرده‌اند كه مهمترین آنها به شرح زیر است:

سازمان بین المللی كار (ILO) :  این سازمان بهره‌وری را این طور بیان می‌كند كه محصولات مختلف با ادغام چهار عامل اصلی تولید می‌شوند. این چهار عامل عبارتند از: زمین،  سرمایه، كار و سازماندهی. نسبت تركیب این عوامل بر محصولات، معیاری برای سنجش بهره‌وری است.

آژانس بهره وری اروپا (EPA] (12] : این سازمان بهره‌وری را به طرق زیر مطرح می‌سازد:

بهره‌وری، درجه استفاده موثر از هر یك از عوامل تولید است.
بهره‌وری در درجه اول، یك دیدگاه فكری است كه همواره سعی دارد آنچه را كه در حال حاضر موجود است بهبود بخشد. بهره‌وری مبتنی بر این عقیده است كه انسان می‌تواند كارها و وظایفش را هر روز بهتر و با اخذ نتایج برتر از روز پیش به انجام رساند.
علاوه‌برآن، بهره‌وری مستلزم آن است كه به طور پیوسته تلاشهایی در راه انطباق فعالیتهای اقتصادی با شرایطی كه دائماً در حال تغییر است و نیز تلاشهای به منظور بكارگیری نظریه‌ها وشیوه‌های جدید انجام پذیرد. در واقع بهره‌وری ایمان راسخ به پیشرفت انسانهاست.

مركز بهره‌وری ژاپن (JPC] (13] : این مركز حداكثر استفاده از منابع فیزیكی، نیروی انسانی و سایر عوامل به روشهای علمی به طوریكه كه به كاهش هزینه‌های تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و بالا رفتن سطح زندگی همه آحاد ملت منجر شود را بهره‌وری می‌داند. از دید این مركز  بهره‌وری یك اولویت انتخاب ملی است كه منجر به افزایش رفاه اجتماعی و كاهش فقر می‌شود.

سازمان ملی بهره‌وری سنگاپور : این سازمان بهره‌وری را یك نگرش فكری برای رسیدن  به بهبود دانسته كه:

در خود یا به وسیله خود ما از طریق ارتقاء مستمر دانش، مهارتها، انضباط، تلاشهای فردی و كار گروهی بدست می‌آید.
در كار ما و از طریق مدیریت و روشهای كار برتر، كاهش هزینه‌ها، به موقع عمل كردن، سیستم برتر و تكنولوژی پیشرفته‌تر صورت می‌پذیرد.
سازمان بهره‌وری ملی ایران (NIPO) : این سازمان بهره‌وری را یك فرهنگ و یك نگرش عقلانی به كار و زندگی می‌داند كه هدف آنرا هوشمندانه‌تر كردن فعالیتها برای دستیابی به زندگی  بهتر و متعالی‌تر مطرح می‌كند.

APO بهره‌وری نگرش واقع‌بینانه به زندگی است. كه حاصل آن بیشترین استفاده از  فكر، هوش و منابع است [14].

[1] Franceva Cene

[2] Quesnay

[3] Littre

[4] Early

[5] Davis

[6] Fabricant

[7] P.O.Stenier

[8] Siegel

[9] Stier Field

[10] Sumanth

[11] Mundel

[12] European Productivity Agency

[13] Japan Productivity Center

[14] Asian Productivity Organization