رفتار رمه ای (یا رمه وار یا توده وار یا گله ای)
رفتار رمه ای که در متون فارسی به رفتار توده وار، رمه وار و گله ای نیز ترجمه شده است، یکی از تورش های رفتاری در بازارهای مالی و دارایی است که در زندگی روزمره نیز با آن سر و کار داریم. موقعیت‌های بسیار زیادی در زندگی روزمره ما وجود دارد که ما در تصمیم‌گیری‌های خود، تحت تاثیر تصمیمات دیگران قرار می‌گیریم. شاید رایج‌ترین مثالی که وجود دارد انتخاب رستوران، مدرسه یا دانشگاه باشد. ما معمولا رستورانی را انتخاب می‌کنیم که مشهور بوده و دارای مشتریان زیادی باشد یا فرزندمان را در مدرسه‌ای ثبت نام می‌کنیم که متقاضیان زیادی برای آن وجود داشته باشد. در ادبیات تنظیم خانواده به کرات به این نکته اشاره شده است که معمولا افراد در تصمیم‌گیری در مورد مسائلی مانند اینکه باید صاحب چند فرزند باشند؟ یا اینکه آیا باید از ابزارهای پیشگیری از بارداری استفاده کنند یا خیر؟ به شدت تحت تاثیر تصمیمات افرادی هستند که در همسایگی آنها زندگی می‌کنند. در مورد پذیرفتن تکنولوژی‌های جدید نیز شرایط به همین صورت است. افراد معمولا در پذیرش تکنولوژی‌های جدید به اطرافیان خود توجه می‌کنند و تصمیمات آنها به شدت در تصمیم فرد اثرگذار است. رای‌دهندگان معمولا از نتایج نظرسنجی‌هایی که پیش از انتخابات انجام می‌شود، متاثر شده و به کسانی رای می‌دهند که در نظرسنجی به عنوان برنده پیش‌بینی شده بودند. این هم یک مثال دیگر از رفتارهایی است که ما در آن تحت تاثیر جمع قرار می‌گیریم. چنین رفتاری حتی در جامعه آکادمیک نیز وجود دارد، محققین معمولا روی موضوعاتی کار می‌کنند که در حال حاضر به عنوان مباحث داغ در میان محققین مطرح است (بنرجی، 1992).
مثال‌های از این دست بسیار زیاد است و می‌توان هزاران نمونه از چنین رفتارهایی ارائه نمود که در آنها افراد هنگام تصمیم‌گیری به تصمیمات سایرین توجه می‌کنند. چنین رفتاری که در آن فرد از تصمیمات دیگران تقلید نموده و تصمیمات خود را نه بر مبنای نظر شخصی بلکه بر مبنای تصمیمات دیگران اتخاذ می‌کند، به رفتار رمه‌ای[1] شهرت دارد. رفتار رمه‌ای همانطور که در زندگی روزمره اتفاق می‌افتد، در بازارهای مالی و دارایی نیز امکان وقوع دارد.
تعریف رفتار رمه ای در ادبیات مالی
شاید بتوان کینز[2] را به عنوان اولین نفری معرفی کرد که این مفهوم را به ادبیات مالی وارد کرد. کینز با این مفهوم قصد داشت تا نوسانات موجود در بازار سهام را توجیه نماید. وی در کتاب «نظریه عمومی اشتغال، بهره و پول» تلاش کرد تا این مفهوم را با نظریه‌ای تحت عنوان «مسابقه زیبایی» توضیح دهد. در این نظریه کینز سعی کرد تا رفتار فعالان عقلایی[3] در بازار سرمایه را با ارائه مثالی بر اساس مسابقه‌ای فرضی در یک روزنامه به تصویر بکشد.
مسابقه زیبایی کینز
در این مسابقه فرضی شرکت‌کنندگان باید از بین 6 عکس ارائه شده جذاب‌ترین عکس را انتخاب کنند؛ آن دسته از شرکت‌کنندگانی که بتوانند جذاب‌ترین و زیبا‌ترین چهره را از بین 6 عکس انتخاب نمایند دریافت‌کننده جایزه بزرگ مسابقه خواهند بود. ساده‌ترین رویکرد به مسئله برای دریافت جایزه انتخاب چهره جذاب، بر اساس نظر شخصی شرکت‌کننده است. یک رویکرد پیچیده‌تر برای برنده شدن و دریافت جایزه، انتخاب چهره جذاب بر اساس تعریف عموم از جذابیت و زیبایی است، بدین معنی که شرکت‌کننده برای دریافت جایزه به چهره‌ای رای می‌دهد که باور دارد بیشترین رای را از طرف سایرین بدست می‌آورد و در نتیجه آن چهره بیشترین احتمال برنده شدن را خواهد داشت.
استراتژی انتخاب چهره برتر را می‌توان یک گام جلوتر برد و با در نظر گرفتن نظر سایر شرکت‌کنندگان در مورد درک جمع (در مورد بهترین چهره) بهبود بخشید. چراکه هریک از شرکت‌کنندگان برداشت متفاوتی از این دارند که از نظر جمع کدام چهره می‌تواند بهترین چهره باشد.استراتژی را همینطور می‌توان مرحله به مرحله جلو برد و در هر مرحله تلاش کرد تا پیش‌بینی دقیق‌تری از انتخاب نهایی ارائه نمود. بنابراین بر اساس نظریه کینز، افراد در چنین موقعیتی، نه تنها نظر جمع را مورد توجه قرار می‌دهند، بلکه برداشت دیگران از نظر جمع را در محاسبات خود وارد می‌کنند. (کینز، 1936)
کینز همواره بر این باور بود که رفتار مشابهی نظیر انتخاب استراتژی در «مسابقه زیبایی» در بازار سهام و برای انتخاب سهام برای خرید یا فروش توسط فعالان بازار سرمایه نیز وجود دارد. بر این اساس فعالان بازار سهام خود را نه بر اساس قیمت ذاتی آن، بلکه بر اساس ارزیابی سایر فعالان بازار سرمایه از آن سهم و پیش‌بینی سایر فعالان درباره قیمت و روند آینده سهم انتخاب می‌کنند.
گرچه کینز، به نوعی مطرح‌کننده رفتار رمه‌ای بود، اما تا سال‌ها بعد، رفتار رمه‌ای نتوانست جایگاهی در ادبیات مالی پیدا کند. و قوع بحران‌های مالی در کشورهای مختلف جهان در دهه‌های گذشته سبب شد تا رفتار رمه‌ای در کانون توجه‌ها قرار گیرد. وقوع این بحران‌ها سبب شد تا اقتصاددانان به دنبال یافتن دلایلی باشند که سبب شکننده شدن ساختار بازارهای مالی و در نتیجه وقوع بحران‌ها می‌شود. یافته مشترک مطالعاتی که در این حوزه انجام شده بود، این بود که گرچه عوامل بنیادی اقتصاد کشورها می‌تواند توضیح‌دهنده وقوع بحران‌های مالی باشد، اما چنین بحران‌هایی لزوما در شرایطی رخ نمی‌دهند که اقتصاد کشورها تضعیف شده باشد، بحران‌های مالی ممکن است حتی در شرایطی رخ دهد که اقتصاد یک کشور در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد یا حتی در شرایطی که اقتصاد تضعیف شده است، چنین بحران‌هایی رخ ندهند. یک توضیح محتمل برای وقوع چنین شرایطی و منتقل نشدن عوامل بنیادی اقتصاد به قیمت‌ها در بازار سهام، می‌تواند این باشد که اطلاعات عوامل بنیادی اقتصاد در میان فعالان بازار پخش می‌شود، اما قیمت‌ها در انباشت کردن این اطلاعات با شکست روبرو می‌شوند. به طور خاص، این اتفاق زمانی می‌تواند رخ دهد، که افراد به جای اینکه بر اساس اطلاعات شخصی خود اقدام به سرمایه‌گذاری کنند، بر اساس رفتار رمه‌ای تصمیم‌گیری می‌کنند (کریپیانی و گوارینو[4]، 2008).
پس از تلاش‌های صورت گرفته، رفتار رمه‌ای پس از سال‌ها مجددا توسط شیلر[5] (1987) وارد ادبیات بازارهای مالی شد و بعد از آن توسط شارف‌اشتین و اشتین[6] (1990)، بنرجی[7] (1992) و بیکچندانی، هیرشلیفر و ولش[8] (1992) مدلسازی شد.
بیکچندانی و سایرین (1992) رفتار رمه‌ای را به این شکل تعریف می‌کنند: «رفتار رمه‌ای یک رفتار تقلیدی است که از عوامل فردی نشات گرفته و منتج به نتایج نابهینه‌ای برای بازار به عنوان یک کل می‌شود».
[1] Herd Behavior
[2] Keynes
[3] Rational Agents
[4] Cipriani and Guarino
[5] Shiller
[6] Scharfstein and Stein
[7] Banerjee
[8] Bikhchandani, Hirshleifer, and Welch
